KTS Lý Thái Sơn, (uỷ viên BCH hội KTS.TP.HCM) tự nhận là người có
duyên nợ với phong thuỷ ngay từ thuở còn là sinh viên kiến trúc Sài Gòn
những năm đầu thập kỷ 70. Trong giới kiến trúc sư, ông được nhiều người
nhắc tới với tham luận “Phong thuỷ: giao điểm giữa hai nền Kiến trúc và
Đô thị học Đông – Tây” đọc tại Đại hội liên hiệp kiến trúc sư quốc tế
(UIA) lần thứ 20, ở Bắc Kinh tháng 6.1999, trong đó ông có một đề xuất
táo bạo: sử dụng thuật ngữ sơn thuỷ (san- shui) thay thế cho phong thuỷ
(feng- shui) có từ 17 thế kỷ nay.
|
Cần khẳng định là phong thuỷ không đem lại phép màu nào cả
|
KTS Lý Thái Sơn giải thích vì sao lại gọi là sơn thuỷ thay vì phong
thuỷ: “Xét từ cả lý thuyết, lẫn thực hành, trong hàng ngàn, hàng vạn
sách phong thuỷ từ cổ điển đến hiện đại, không có lấy một trang hoặc một
chương sách khiêm tốn nào đá động đến phong (gió). Tất cả chỉ đề cập
tới cặp âm dương sơn (núi) và thuỷ (nước). Theo đó, sơn chính là vật
dùng để tàng phong và cùng với dòng nước luôn song hành với nó tạo thành
những chỗ tụ thuỷ theo quan điểm của Quách Phác (đời Tấn), người được
các học trò về sau xưng tụng là ông tổ của khoa phong thuỷ”.
Phong thuỷ thương mại hay phong thuỷ hàng chợ.
Cần khẳng định là phong thuỷ không đem lại phép màu nào cả. Phong
thuỷ dựa trên hai cột trụ là địa lý và thiên văn của thế giới tự nhiên,
trong khi phép màu thường được hiểu như một thứ gì siêu nhiên, ngoại
cảm, thần bí, thậm chí tâm linh (sic) không thể hiểu nổi, không thể cắt
nghĩa được, chúng vượt quá giới hạn hiểu biết của lý trí thông thường.
Phong thuỷ nào phải là phù thuỷ. Vậy mà trong thực tế, vẫn có người
cho rằng một vài kỷ xảo nho nhỏ như dịch cái cổng sang bên trái ba tấc,
năm phân; dời cái bếp sang bên phải bảy thước, ba tấc; trổ cái cửa trước
sang bên hông, quay cái giường 90 độ v.v, cộng với một vài thủ thuật
mang tính hù doạ, gọi là “xung sát” hầm bà lằng (đường phố đâm thẳng,
đâm xiên, đà dầm “lộ cốt”)… là “giải quyết xong vấn đề”! Cũng có người
tin theo các “chiêu” hoá giải bằng vật phẩm phong thuỷ hoặc pháp khí ngũ
hành, từ các chuông gió, quả cầu, đến con tỳ hươu (ăn mà không bài
tiết) hoặc đủ loại kỳ lân, sư tử xếp loạn cào cào từ trước đến sau, từ
trong ra ngoài…
Và hậu quả là giờ đây, chẳng những người dân bình thường với nhu cầu
tâm lý, vật lý chính đáng khi làm một chuyện trọng đại như xây nhà hay
xây tổ ấm mà cả một số quan chức và quý doanh nhân thành đạt cũng đồng
loạt tham gia thị trường phong thuỷ một cách hăng hái và nháo nhào như cái… chợ trời.
Hai không, một có.
Đây là câu trả lời ví von của người viết đối với những thắc mắc về
tác dụng của phong thuỷ: không thứ nhất là không có phép màu; không thứ
hai là không chỉ có toàn màu hồng!
|
Đó là một ngôi nhà tam gian nhất
thể gồm không gian + thời gian + nhân gian, trong đó thời gian là chiều
thứ tư mà kiến trúc phương tây không có. |
Một có là “hiệu ứng phong thuỷ” luôn diễn ra dù có thiết kế theo
thuật phong thuỷ hay không. Chính ở đây, người viết muốn lưu ý đến khía
cạnh (a) thực nghiệm của phong thuỷ và (b) quy mô mà nó tác động đến đối
tượng kiến trúc. Đối tượng kiến trúc ở đây bao gồm từ ngôi nhà nhỏ bé
(building) đến sân vườn xung quanh (landscaping) và đô thị đa tầng bậc
(urban planning), tức là ba yếu tố của kiến trúc (architecture) mà
UNESCO định nghĩa.
Vậy phong thuỷ là cái gì?
Đó là một ngôi nhà tam gian nhất thể gồm không gian + thời gian +
nhân gian, trong đó thời gian là chiều thứ tư mà kiến trúc phương tây
không có.
Người viết tạm gọi tên của khoa học tự nhiên và nghệ thuật tổ chức
không – thời gian này là kiến trúc bốn chiều (4dA, tức fourth-
dimension-architecture). Nó cũng đồng thời bổ sung cho học thuyết Tam
Nguyên của kiến trúc phương Tây mà KTS Vitruvius là đại diện.
Nếu dùng ngôn ngữ của người Ý, theo Vitruvius, kiến trúc = Utilitas (thích dụng) + Soliditas (bền vững) + Voluptas (mỹ quan).
Vitruvius sinh sống vào thế kỷ I trước Công nguyên, cùng thời với Lỗ Ban.
Theo Lỗ Ban (Trung Quốc) và Cao Lỗ (Việt Nam) thì kiến trúc = U+ S+
V+ L. Ngoài ba yếu tố U, V, S như trên còn có L là localitas. Nó cũng
tương đương với khái niệm hồn nơi chốn (genius loci) trong kiến trúc
đương đại.
“Vẽ cái gì, ra cái nấy” hoặc “thiết kế nào, diễn biến ấy” là chuẩn
tắc, đồng thời là giá trị thực của khoa kiến trúc phong thuỷ. Thiết kế kiến trúc phong thuỷ học không chỉ giải quyết phần không gian (ưu thế của kiến trúc phương tây xưa nay) mà còn giải quyết phần thời gian còn lại!
Người phương Đông xưa nay gọi nó là kiến trúc an cư.
Đơn giản vậy thôi. Theo người viết bài này thì không thể có cái gọi
là “bản vẽ phong thuỷ” cho một căn nhà lại khác biệt hoàn toàn, thậm chí
mâu thuẫn với bản thiết kế kiến trúc
của căn nhà đó. Phong thuỷ thực ra không có gì bí ẩn. Từ hai năm nay,
người viết đã thực hiện các giảng khoá tại hai trường đại học Kiến trúc
Đà Nẵng và Huế theo hướng 4dA và đang tiến hành một dự án hợp tác với
công ty Công nghệ Thông tin GMS – Cần Thơ, trong kế hoạch 2012, cùng
viết các phần mềm với nhiều kỳ vọng sẽ giải thích để mọi người hiểu rõ
hơn, đơn giản hơn những yếu tố mà ta hay gọi là “bí ẩn” của phong thuỷ.
KTS Lý Thái Sơn